Can Kıraç
Son dönemde iktidar olan hükümetleri numara ile tanımlamaya başladık! Milli Mücadele?den sonra, 1920?den bu yana, cumhuriyet le beraber 83 yılda 59 bakanlar kurulu işbaşına gelmiş bulunuyor.
Geçenlerde, kendimle başbaşa kaldığım bir gün, anılarım arasında dolaşırken, Türkiye?yi kimlerin yönettiğini anımsamaya çalıştım. İtiraf etmeliyim ki, çiçeği burnunda 59. bakanlar kurulundan ancak beş ismi hatırlayabildim! Halbuki; lise ve üniversite öğrenciliğime rastlayan 1938-1950 yıllarının başbakanları; Refik Saydam (1939-1942), Şükrü Saracoğlu (1942-1946), Recep Peker (1946-1947), Hasan Saka (1947-!949) ve Şemsettin Günaltay (1949- 1950) isimleri peş peşe hafızamda canlandı. O dönemlerin ünlü bakanlarına gelince; Başbakan Yardımcısı Faik Ahmet Barutçu (1947-1949), Devlet Bakanları Kasım Gülek (1948- 1949), Cemil Sait Barlas (1949-1950), Dışişleri Bakanları Tevfik Rüştü Aras (1925-1938), Numan Menemencioğlu (1942-1944), Necmettin Sadak (1947-1950), Maliye bakanları Fuat Ağralı (1934-19447), İsmail Rüştü Aksal (1949-1950), Milli Eğitim bakanı Hasan Ali Yücel (1938-1946) unutamadığım isimlerdi. Babamla beraber ?ziraat eğitimli? olduğumuz için, Tarım bakanları benim için önemli kişilerdi. Muhlis Erkmen (1931-1942), Şevket Raşit Hatiboğlu (1942-1946) ve Cavit Oral (1948-1950) Türk tarımında iz bırakmış bakanlardı. Cumhuriyetimizin kurucusu Türk Silahlı Kuvvetleri?nin başındaki Genelkurmay Başkakanları; Mareşal Fevzi Çakmak (1921-1944), Orgeneral Kâzım Orbay (1944-1946) ve Orgeneral Salih Omurtak isimleri hafızamdan hiç silinmedi. (Görev sürelerini belirleyen yılları araştırarak bulduğumu açıklamalıyım! Hafızam yılları unutmayacak kadar kuvvetli değil.)
1950 yılı 14 Mayıs?ında Demokrat Parti?nin iktidar olmasıyla yeni bir döneme adım attık. Adnan Menderes 19?dan 23?çe kadar beş hükümetin başbakanı olarak 1950-1960 yılları arasında iktidarda kaldı. Menderes hükümetlerinin ünlü bakanları arasında şu isimler öne çıktı: Dışişleri bakanları Fuat Köprülü (1950-1957) ve Fatin Rüştü Zorlu (1957-1960), İçişleri bakanları Ethem Menderes (1952-1956) ve Namık Gedik (1956-1960), Maliye bakanı Hasan Polatkan (1950-1960), Milli Eğitim bakanı Tevfik İleri (1950-1953), Tarım bakanları Nihat Eğriboz (1950-1951) ve Nedim Ökmen (1952-1960), Devlet bakanları Celal Yardımcı (1953-1957), Mükerrem Sarol (1954-1955) ve Emin Kalafat (1955-1960), ilk Sanayi ve Teknoloji bakanı Samet Ağaoğlu (1957-1958), Çalışma ve Ticaret Bakanı Hayrettin Erkmen (1953-1960), Gümrük ve Tekel bakanı Sıtkı Yırcalı (1951-1953), Bayındırlık bakanı Kemal Zeytinoğlu (1950-1955), Sağlık ve Sosyal Yardım bakanı Lütfü Kırdar (1957-1960). Bu dönemin asker kumandanlarından isimlerini anımsadıklarım; Genelkurmay başkanı Orgeneral Rüştü Erdelhun (1958-1960), Kara Kuvvetleri komutanları Orgeneral Şükrü Kanatlı (1951-1954), Orgeneral Cemal Gürsel (1958-1960). Namıdiğer Cemal Ağa 27 Mayıs devriminin Milli Birlik Komitesi Başkanlığı ve Cumhurbaşkanlığı görevlerini de üstlenmişti (1960-1966). Hava Kuvvetleri komutanları Orgeneral Muzaffer Göksenin (1950-1953), Orgeneral Fevzi Uçaner (1953-1957), Orgeneral Tekin Arıburun (1959-1960). Tekin Paşa 1970-1977 yıllarında Senato Başkanlığı yapmıştı. Demokrat Parti iktidarının değişmez Meslis Başkanı ise Refik Koraltan?dı (1950-1960).
1960-1990 yılları arasında bakanlar kurullarında görev almış ve isimleri hafızama yerleşmiş politikacılara gelince. Bu dönem benim iş hayatımla örtüştüğü için buraya aldığım isimler, kendileriyle birebir tanışma fırsatı bulduğum siyasetçilerimizdir. İlginç olan bu 30 yıllık sürede 20 hükümetin işbaşına gelmiş olmasıdır. Başbakanlar; Nihat Erim (1971-1972), Ferit Melen (1972-1973), Naim Talû (1973-1974), Sadi Irmak (1974-1975), Bülend Ulusu (1980-1983), Turgut Özal (1983-1989) ve Yıldırım Akbulut (1989-1991) kişilikleri birbirinden çok farklı siyasetçilerimizdi. Askeri müdahelelerin günlük politikaya karıştığı bu süreçte beni etkilemiş ve icraatı ile iz bırakmış bakanlarımıza gelince: Turhan Feyzioğlu, Demokrat Parti?nin Türk demokrasini baskı altına almaya başladığı dönemde Siyasal Bilgiler Fakültesi Dekanı olarak dikkatleri çekmiş (1956), Kurucu Meclis üyeliğinden Cumhuriyetçi Güven Partisi başkanlığına seçilmiş(1967) ve 1962-1978 yılları arasında işbaşına gelen hükümetlerde Başbakan Yardımcılığı görevini üstlenmişti.
Kemal Satır 1961 yılında CHP Genel Sekreteri olarak önem kazanmış, o da 1963-1974 yılları arasında Başbakan Yardımcılığı yapmıştı. Anayasa Profesörü Turan Güneş 1954 yılında milletvekili seçilerek siyasete atılmış, Dışişleri bakanı olarak, 1974 yılında Kıbrıs harekâtında siyasal kişiliği ile uluslararası değer kazanmıştı. İhsan Sabri Çağlayangil valilikle başlayan başarılarını, 1965-1978 yılları arasında üç ayrı dönemde dışişleri bakanlığında sürdürmüş, 1979-1980 yıllarında Senato Başkanı olarak siyaset hayatında saygınlığını kanıtlamıştı. Sanayi ve Teknoloji bakanlığında; Şahap Kocatopçu 1960-1981 yılları arasında iki dönem, Prof.Fethi Çelikbaş 1961-1963 yıllarında, Mehmet Turgut 1965-1983 yılları arasında iki dönem, Nuri Bayar 1973-1980 yılları arasında iki dönem bakanlık yaparak özel sektörün sanayileşme hamlelerini yönlendirmişlerdi. Ahmet Dallı (1969-1970), Naim Talû (1971-1973), ve Kemal Cantürk (1980-1983) dönemlerinde Ticaret Bakanı olarak ticaret hayatımızda iz bırakmışlardı. Maliye bakanları Ferit Melen (1962-1965), Cihat Bilgehan 1966-1978 yılları arasında iki dönem, Ziya Müezzinoğlu 1972-1979 yılları arasında iki dönem, Kaya Erdem (1980-1982), Adnan Başer Kafaoğlu (982-1983) ve Adnan Kahveci (1990-1991) icraatlarıyla iz bırakmışlardı. İlk Kültür Bakanı Talat Halman (1970-1971), Milli Eğitim bakanları Orhan Oğuz (1969-1971), Ali Naili Erdem (1975-1977), Avni Akyol (1989-1991) önemli atılımlara öncülük yapmışlardı.
Yukarıdaki isimlere eklemek istediğim ve tanıyarak unutmadığım politikacılardan bazılarını da burada anmak istiyorum:. Suat Hayri Ürgüplü, Osman Bölükbaşı, Hüsamettin Cindoruk, İsmet Sezgin (Siyasetin İsmet Ağabey?i), Alpaslan Türkeş. Hikmet Çetin, Ekrem Pakdemirli, Işın Çelebi, Tınaz Titiz, Altan Öymen, Kâmran İnan, Tarhan Erdem, Bülent Akarcalı, Mükerrem Taşçıoğlu, İsmail Hakkı Birler, Orhan Cemal Fersoy, Seyfi Öztürk, Ekrem Ceyhun, Turhan Esener, Hasan Esat Işık, İlter Türkmen, Vahit Halefoğlu, Cahit Kayra, Cihad Baban ve Fikri Sağlar... (Tabii benim de unuttuklarım var! Kendilerinden özür diliyorum.)
1960-1990 yılları arasında görev yapmış Genelkurmay Başkanları yakın tarihimizin önemli komutanlarıdır: Cevdet Sunay (1960-1966), Cemal Tural (1966-1969), Memduh Tağmaç (1969-1972), Faruk Gürler (1972-1973), Semih Sancar (1973-1978), Kenan Evren (1978-1980).
Evren Paşa 1980-1989 yılları arasında önce Milli Güvenlik Konseyi Başkanlığı sonra Devlet ve Cuhurbaşkanlığı görevlerini üstlenmiştir. Nurettin Ersin (1983), Necdet Uruğ (1983-1987), Necip Torumtay (1987-1990). Bu dönemde Türk siyasetinin şekillenmesini etkilemiş komutanlar arasında öne çıkanlar; Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Haydar Saltık (1983-1985), Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Muhsin Batur (1969-1973). Muhsin Paşa 1974- 1980 yıllarında Senatör olarak siyasal hayata atılmıştı. Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Orhan Karabulut (1988-1990) unutulmayan isimlerdir.
Bütün Dünya?ya gelen okuyucu mektuplarından ve bana yollanan elektonik posta notlarından anlıyorum ki, Bütün Dünya dergimiz, genç kuşaklar arasında beğenilerek ve yaygınlaşarak okunmaktadır. Bu yazımla, yakın tarihimizde siyaset sahnesine çıkmış olan politikacalarımızı anarak, geleceğin genç politikacılarına rehberlik yapmak istedim. İstedim ki, fikirlerini paylaşalım veya paylaşmayalım, siyasetçilerimizi unutmayalım.. Demokratik süreçte siyaset gündemi-ni belirlemiş olan; İsmet İnönü, Celal Bayar, Adnan Menderes, Süleyman Demirel, Bülent Ecevit, Turgut Özal, Mesut Yılmaz, Tansu Çiller, Deniz Baykal, Devlet Bahçeli, Necmettin Erbakan ve Erdal İnönü?nün deneyimlerinden öğrenilecek çok şeyler vardır. Yarının politikacıları, siyaset sahnesine çıkmış liderlerimizi ve onların yakın çevresini muhakkak incelemelidirler.
İçinde bulunduğumuz dönemde görüyoruz ki, politikacılarımızın herşeyi deneyerek öğrenmeleri için artık zaman yeterli değildir. Yazımı John Lubbock?un bir cümlesiyle noktalıyorum: ?Akıllı insan başkalarının tecrübelerinden yararlanır, inatçı insanlar herşeyi kendileri denemek isterler!?
(Bu yazıyı okuduktan sonra belleğinizdeki politikacı isimlerini bir kâğıda yazmanızı öneriyorum. Böylece siyasete ne kadar ilgi duyduğunuzu sınamış olursunuz!) *
Sosyal Medya
