Can Kıraç ın asıl ve devamlı işi yazarlık olmalıydı, diye hep hayıflanmışımdır
İnci ve Can Kıraç tan, çarşı işi bir kart aldığımı hiç hatırlamıyorum. Bir yılbaşı kartı da, Can Dost un usta ellerinden çıkmış bir sanat eseriydi.
Ve ilişiğinde bir yazı. Yılbaşında, çalak kalemden çıkma, takvimin hikâyesi. Cuma günü gökten inme bir nimet gibi?
Nekeslik etmeyip sizlerle bölüşüyorum. Biraz erken de olsa, mutlu bir yıl dileklerimle.
Yeni bir yıla girdiğimiz günlerde, aklım, TAKVİM?e takılır! Günlerin, ayların ve yılların gizemini anlamaya çalışırım. İnsanoğlunun, hayatın akışını belirlemek için, zamana kazandırdığı ölçülere hayranlık duyarım! 29 Ekim 1923 ? Cumhuriyetin ilanı, 10 Kasım 1938 - Atatürk?ün ölümü, 1 Ramazan 1424 Hicrî ? Oruç ayının başlangıcı, 12 Ekim 1492 Amerika nın keşfi, 31 Aralık 2025 ? Avrupa Birliği nin Türkiye ye katılması!
Takvim olmasaydı, bu olayları nasıl belirleyecek ve anımsayacaktık? İnsan, zamanı algılamaya başladıktan sonra, zamanı kendi gereksinimlerine göre düzene sokmaya yöneldi ve bu çabanın sonucu olarak takvim yaratıldı. Başlangıçta, insanoğlu ışığa, ısıya, gece ve gündüze, mevsimlere, Ay ın değişkenliğine göre düzenlemeler yapmayı düşünüyor, ama bunları kağıt üstüne geçirmeyi başaramıyordu. Dinlerin ortaya çıkışıyla zamanı hesaplama yöntemleri değişiyor, Hıristiyanlık ta İsa dan öncesi-Hicret ten sonrası gibi olaylar takvim i belirleyen kavramlar oluyordu. Hıristiyanlar, Roma İmparatorluğu döneminde, Julius Caesar (Sezar) ın belirlediği Julyen takvimde yaptıkları bir değişiklikle, Hazreti İsa nın doğduğu yıl, takvimin başlangıcı olarak kabul edildi, buna Milat adı verildi. İsa doğmadan önceki yıllar Milattan Önce (MÖ), İsa doğduktan sonraki yıllar Milattan Sonra (MS) olarak tanımlandı. Jülyen takvimini, Osmanlı uleması Rumî takvim olarak adlandırdı?
Jülyen takvimi, Güneş yılına göre hesaplanmıştı. Güneş yılı, dünyamızın Güneş etrafında döndüğü süre olarak hesaplanmış, bu süre 365 tam gün ve ilave ¼ gün olarak saptanmıştı. Aslında, Dünya nın Güneş etrafında döndüğü süre 365,2422 gündü. Böyle olunca, takvimlerde belirlenen tarihler, geçen süreye göre, Artık Yıllar olarak ileriye kayıyordu. Bu farklılıktan dolayı zamanın belirlenmesindeki görüş ayrılıkları Katolik kilisesi ile Ortodoks ve Protestan kiliselerini karşı karşıya getirdi, herbiri kendi takvimine göre zamanı hesaplamaya yöneldi? Bu sorunlu durum, Papa 13. Gregorius tarafından düzene sokularak güneş takvimi ile Hıristiyan takvimi arasında uyum sağlandı. Artık yıllar ın zaman içinde yarattığı fazla gün sayısı Gregoryen takviminde ortadan kalkmış oldu.
İslam dünyasında, Kuran da belirlendiği gibi, her yıl 12 aydan oluşuyordu. Ayların süresi Ay ın dönüş süresine göre hesaplanıyordu. Takvimlerde bir başlangıç yılı olması gerektiğinden, Müslümanlar başlangıç yılını Hicret in gerçekleştiği, Milattan sonra 622 yılı olarak belirlediler. İnanışa göre, Hz. Muhammed Mekke den 10 Ağustos (27 sefer) 622 de ayrılmış, Medine ye 24 Eylül (12 Rebiülevvel) 622 de ulaşmıştı. Müslümanlar bu takvime Hicrî takvim adını verdiler. Ancak bu takvimde de Hz. Ömer tarafından değişiklikler yapıldı, başlangıç tarihleri kaydırıldı. Bugün, kutsal günler, gökyüzündeki Ay ın hareketlerine göre belirlenmektedir. Örneğin; Orucun başlangıcı 1 Ramazan, Kadir gecesi 27 Ramazan, Mirac kandili 27 Recep, Kurban Bayramı nın birinci günü Zilhicce dir?
Osmanlılarda Hicrî takvimin yanısıra, özellikle malî konularda Rumî (Jülyen) takvim kullanılmıştı. Şubat 1917 de (1332) takvim Gregoryen) düzene uyduruldu. Son takvim değişikliği 1982 yılında yapıldı, malî yılın başlangıcı mart ayından ocak ayına alındı.
Osmanlı döneminde, basılı takvim 1826 yılında yayımlanmıştı. Bu tarihe kadar takvimler elle, renkli mürekkeplerle ve değişik hamurlardan kağıt ve değerli yaldızlı yüzeyler üzerine büyük bir özenle yazılırmış.
Sosyal Medya
